МУ-ын Гавьяат жүжигчин Ж.Алтанцэцэг: “Их гоё урлагийн сургууль нээхсэн гэж бодож явдаг нэгэн мөрөөдөл надад бий”

1 цаг 49 минутын өмнө /2012-07-31/  - Урлагийн ертөнцөд гарсан бүтээлүүд бол нэгэн цаг үеийн түүх байдаг учир, түүхээ эргээд харахад зөв бичсэн байх юмсан гэж боддог- Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Ж.Алтанцэцэгтэй ярилцлаа. Поп хатагтай маань энэхүү эрхэм хүндтэй шагналыг улсын баяр наадмын өмнөхөн гардан авсан билээ. Ер нь хэдий хэмжээний хөдөлмөр зүтгэл гаргаж, хичнээн удаа гадаад, дотоодод аялан тоглолт хийж, ямархуу он жилүүдийг чин үнэнчээр урлагтаа зориулж, урлаг соёлоо хөгжүүлэхэд ямархуу хувь нэмэр оруулсны эцэст төрийн дээд шагналд хүрдэг юм бэ гэдгийг тодруулан ярилцаж, “шинэхэн” гавьяатынхаа амьдралын хуудсаас уншигч таны өмнө дэлгэж байна. -Төрийн эрхэм хүндтэй шагнал авсанд тань баяр хүргэе. Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин хэмээх хүндтэй шагнал хүртсэний дараах сэтгэгдлээсээ манай уншигчидтай хуваалцана уу. - Наадмын өмнөх өдөр Монгол Улсынхаа ардчилсан Ерөнхийлөгчөөс энэхүү хүндтэй шагналаа авч байхад, алтан үеийнхний мундаг багш нарынхаа өмнө өвдөг чичрээд шалгалтаа өгөөд дуулаад зогсож байсан үе маань нүдэнд харагдаж байлаа. Ерөнхийлөгчөөс шагнал авна гэдэг их догдолмоор юм байна лээ. Тэр өдөр үнэхээр эгэл хүмүүс төрийн дээд шагналаар шагнуулсан. Тогооч, үсчин, кассчин, жолооч, слесарь гээд дандаа олон жил хөдөлмөрлөсөн, ажил мэргэжилдээ үнэнч байж, амжилт гаргахын төлөө залуу нас, амь амьдралаа зориулсан ийм хүмүүстэй зэрэгцэж шагнал авсандаа би маш их баярлаж байлаа. Шагналаа авч гарч ирээд сэтгүүлчдэд ярилцлага өгөхдөө “Төрийн дээд шагнал авна гэдэг сүрдмээр, догдолмоор зүйл байдаг юм байна. Энэ хүндэтгэлтэй шагналыг эгэл хүмүүстэй, ард түмэнтэйгээ зогсож байгаад авсандаа баяртай байна. Үзэгч түмэндээ баярлалаа” гэж хэлж байлаа. Би дуучин төдийгүй залуу хүн. Хорин жил хоолойгоо сөөтлөө дууныхаа урлагийн төлөө, шантарч эргэж буцах үе байсан ч зогсоохгүйгээр үргэлжлүүлэн явж чадсан. Гэтэл энэ эгэл жирийн хөдөлмөрч хүмүүс 30, 40 жил зүтгэж, түүнийхээ төлөө амьдарч бүх залуу насаа зориулж ирсэнийхээ төлөө шагналаа аваад, ямар их баяртай зогсож байсан бэ. Тийм их баяртай байгаа хүмүүсийн дунд би ч бас баярлаад зогсож байсандаа тухайн өдөр маш аз жаргалтай бөгөөд сэтгэл дүүрэн байж чадсан гэж хэлмээр байна. -Та энэ баяртай мөчид хүүхэд ахуй цагийн дурсамжаасаа юуг онцолмоор байна вэ? -Миний хүүхэд ахуй нас, өсвөр нас маань Налайхын уурхайд, ажил хөдөлмөр бужигнасан тосгонд өнгөрсөн. Тийм ч учраас тэрхүү ажил хөдөлмөр буцалсан дүр зураг одоо ч сэтгэлд тод үлдсэн байдаг юм. Миний ээж эм найруулагч -эмийн санч, аав маань уурхайчин хүн байлаа. Миний хувьд сурлага сайтай, идэвхитэй сурагчийн нэг байсан. Нэг их онцгойрохгүй ч дуу дуулдаг гэдгийг маань Налайхынхан тэр чигээрээ мэддэг байлаа. Наадмын өмнөхөн 7 сарын 9-ний өдөр шагнал авах тухайгаа сонсож байхдаа би аавыгаа их дурссан. Аав маань 1997 онд намайг СУИС төгсөхөд өнгөрсөн л дөө. Магадгүй охиныхоо олон жилийн зүтгэлийг, энэ алдар гавъяа шагнал авсаныг хараад үнэхээр их баярлах байсан болов уу. Тэр өдөр дуугаа ч гаргаж чадахгүй уйлаад л, Налайхын соёлын ордонд их сонирхолтой уур амьсгал бий болсон. Хүмүүс маань уйлаад, аав ээжийн найз нар баярлаад, “Бид нар чамайг хүүхэд байхаас чинь л мэднэ” гэцгээж байлаа. Шагналаа 10-ны өдөр гардан авсаны дараа Налайхаас утасдаж, “Алтаа чи сонсож байна уу, Налайхынхан уухайлаад дэмжиж байна шүү дээ. Ямар гоё юм бэ, Налайхын уурхайнхаа 90 жилийн ойгоор гавъяат болж байна. Налайхчууд маань гавъяаттай боллоо” гээд ярьж байсан. Үе үеийнхээ амьдралыг зориулж ирсэн бүх уурхайчиддаа бас баярлалаа гэж хэлмээр байна. Налайхын уурхай гэдэг тухайн үед монголын бас нэгэн халуун цэг нь байж чадсан. Тэнд өсөж торнисондоо би баярладаг. Аав маань ном их уншдаг, бас биднийг номонд дуртай болгосон хүн. Энэ бүхэн амьдралыг үзэх үзэл, тархи оюунд маань нөлөөлж, ер нь л юманд хичээнгүй байж, голж шилэхгүй хийж, нугарч хугарахгүй явах сэтгэлийн хатыг суулгаж өгсөн юм болов уу гэж боддог юм. -Уран бүтээлчийн хувьд анхны гараагаа яаж эхлэв, урлагийн ямар сургууль төгсөв гээд амьдралын түүхээсээ ярьж өгнө үү? -1991 онд 10 дугаар ангиа онц төгсөж, СУИС-ийн жүжигчний ангид шалгалт өгөөд тэнцээгүй. Онц сурдаг хүүхдүүдэд шууд хуваарь өгчихдөг байсан болохоор Багшийн их сургуулийн хуваарь авч байсан юм. Ээж, аав маань багш бол гэж зөвлөдөг, ерөнхийдөө урлагийн хүн болохыг маань төдийлэн дэмждэггүй байлаа. Гэвч би урлагийн хүн болохыг үнэхээр хүсч байсан учир амьдралдаа анх удаа бие даасан шийдвэр гаргаж, Налайхын соёлын ордны ахмадууд, уран сайханчдыгаа дагаад нэг сарын хугацаатай аялан тоглолтоор явчихсан юм. Тэгж явахдаа хааяа ёочин тоглодог, ардын дуу дуулдаг, бас жүжгийн рольд тоглочихдог байлаа. Ирэнгүүтээ гэртээ харьж чаддаггүй ээ, айгаад. Тэр үед ааваасаа эхний бөгөөд эцсийн удаа нэг сайн зэм хүртсэн дээ. Одоо бодоход, үнэхээр дотроо хүсч мөрөөдөж, урлагийн хүн болохсон гэж үнэн сэтгэлээсээ тэмцсэн тэмцлийн маань анхны хэлбэр нь тэр байсан юм билээ. Тэр шийдвэртээ одоо ч баярлаж явдаг. -Дараа нь ямар алхам хийсэн бэ? -1992 онд СУИС-ийн дуулаачийн ангид шалгалт өгөөд тэнцсэн. Анх дуучны ангид орохдоо Дундговийн мундаг уртын дуучны ард хоёрт жагсаад орж байлаа. Тэр үед 190-ээд хүүхэд дундаас 11 хүүхэд хуваарь авч байсан болохоор маш их өрсөлдөөнтэй байсан. Конкурс гурван өдөр явагдсаны дараа “тэнцсэн” гэдэг хариугаа аваад маш их догдолж, бүр хүсэл мөрөөдөл маань биелчихсэн юм шиг л санагдаж байсан. СУИС-д шалгалт өгч байхад Хайдав гуай гээд л мундагчуул бидний дуулахыг сонсдог. Тэр үед би Долгор эгчийн “Бодлын цагаан хун”-г дуулсан юм. Намайг дуулсны дараа “Энэ охинд Долгорын хэв маяг байна аа” гэдэг. Тэгснээ ”Чи өөр мэргэжлээр сурч болоогүй юм уу” гээд, бас л энэ хүн үнэхээр урлагийн ертөнцөд эргэлт буцалтгүйгээр явж чадах нь уу гэж шалгалт авч байсан юм шиг байгаа юм. Тэгэхэд нь би “Миний багын хүсэл дуучин, жүжигчин болох. Дуучин, жүжигчин хүн ч гэсэн онц сурдаг байх ёстой гэж бодож байна. Энэ дуучны мэргэжлийг ч гэсэн би яг арван жилд онц сурсан шигээ сурна гэж бодож байгаа” гэсэн чинь багш нар надад баяр хүргээд, орох орохдоо аягүй гоё нүдлэгдэж орж байсан.  "ДУРЛАЛЫН НУЛИМС" КИНОНЫ ДУУ БОЛ МИНИЙ АНХНЫ УРАН БҮТЭЭЛ -Оюутан цагийн дурсамжаасаа онцолвол..? - Миний хувьд тэгж их зорьж орж ирсэн болохоор маш идэвхтэй оюутан байсан. Манай ангийнхан ч бас их онцлогтой. Рок попын алдартай дуучидтай нэг анги төгссөндөө их бахархдаг. Миний хувьд нэгдүгээр курст байхаасаа эхлээд тэр үеийн “Варьете” чуулгад дагалдан дуучнаар орсон. Понограм тавина гэсэн ойлголт огт байхгүй. Шууд хөгжим яваад л дуулдаг байлаа. Миний хувьд “Бодлын цагаан хун” болон гадаад дуунуудыг дуулж, өөрийн гэсэн уран бүтээлтэй болох эхлэлээ тавьж байсан. -Анхны шагналаа ч бас оюутан байхдаа авсан уу? -Тийм ээ. 1993 онд намайг хоёрдугаар курсийн оюутан байхад “Монголын эстрадын хатан хаан” гэдэг сүртэй нэртэй тэмцээн Соёлын төв өргөөнд болсон юм. Анх тэр тэмцээнд “Түүнд би хайртай байсан” гэдэг дуугаараа оролцож, хоёрдугаар байр эзэлж байлаа. Өөжгий, Бачка нар хөгжмийг нь тоглож байсан. Дуучин Наран гуравдугаар байр, Мишээл нэгдүгээр байр эзэлж байсан. Дархан, Эрдэнэт хот болон холын аймгуудаас хүмүүс зорьж ирж оролцсон том тэмцээн болсон юм. Тэр тэмцээн дээр поп хатагтай Сарантуяа, Наран бид хоёрыг анх анзаарч, цаашид хамтран ажиллах эхлэл тавигдсан түүхтэй. -Дан эмэгтэй дуучдаас бүрдсэн тоглолт шуугиан тарьж байсныг санаж байна..? - “Намайг Ангирмаа гэдэг” гэсэн нэртэй тоглолт 1994 онд болж, 5 эмэгтэй дуучин оролцсон. Одоо ч манай студид 18 жилийн өмнө хамтарч тоглолтоо хийсэн 5 эмэгтэй дуучны маань тухайн үеийн зураг хүндтэй байрыг эзлэн хадгалагдаж байдаг. Үүний дараа 1995 онд “Вавилон мөрний эрэг дээр” тоглолтод Ангирмаа, Сарантуяа, Эрдэнэцэцэг агсан, Наран бид тав дуулж байлаа. Тэр тоглолт бол тухайн үедээ үнэхээр шуугиан тарьсан. Бид тавыг уран бүтээлч гэдгээр нь ард түмэнд илэрхийлж чадсан тоглолт болсон. Улсын циркт яг тоглолтоо хийх гээд тайзан дээр гарсан чинь суудал дээрээ давхралдаад суучихсан, багтаагүй нь шатан дээр чихцэлдээд суучихсан тийм их хүн хоёр өдөр дараалан үзсэн. Дараа нь Наран бид хоёрын аялан тоглолтууд эхэлсэн дээ. Монгол туургатнуудын олон улсын тэмцээн фестивалуудад бид хоёр олон удаа оролцож, олон ч шагналыг нь авч байлаа. Анх 1993 онд би 2-р байр, Наран 3-р байр эзэлж байсан бол, 1995 онд Тува-д болсон эстрадын залуу дуулаачдын уралдаанд би нэг, Наран хоёрдугаар байрыг нь эзэлсэн. Тэгээд Улаанбаатар таймс сонин, FM107-д анхны ярилцлагуудаа өгч байсан маань их дурсгалтай санагддаг. -Анхны клипээ хэзээ хийж байв? - 1997 онд “Чамайг би хүнийх гэж бодсонгүй” гээд хүмүүст их хүрсэн дуугаараа клип хийлгэсэн юм. Тэр клипэндээ халзан толгойтой гоё залуутай хамт, би урт хиймэл хумс, сормуус зүүгээд л, үсэндээ хар чёолк тавиад тоглож, “..үүлэн борооны дунд хайраа нээчихээд” гэсэн секси үгтэй дуу дуулсан чинь “Яахлаараа ийм замбараагүй хачин юманд тоглодог юм. Тэр юун залуу хаанаас гараад ирэв, хэний хүүхэд юм” гэж баахан хүн утасдаад. Оюутан цагийн уран бүтээл маань ингэж л эхэлж байлаа. 1992 онд “Ая дууны жигүүр”-т оролцохдоо анх удаа телевизээр гарч, 1994 оны анхны Пентатоникт дуулахад үзэгчид маш сайхан хүлээж авч байсан нь урам өгсөн. 1995-1996 онуудад “Варьете” чуулгынхаа зохиогдож байгаа бүх л арга хэмжээ, аялан тоглолтуудад оролцдог байлаа. Тэгээд 1997 онд СУИС-ийг төгсөхөд бол аль хэдийнээ дуучин. Гэхдээ үүнийхээ хажуугаар оюутан байхдаа авсан програмуудад их үнэнч, мэргэжлийнхээ шалгалтыг онц дүнтэй өгч байсан. - Алтан үеийнхэн болох багш нарынхаа тухай юу хэлэх вэ? -Би анх СУИС-д элсэн орохдоо багш нартаа амлаж байснаа биелүүлж, СУИС-ийн дуурийн дуулаачийн ангийг онц дүнтэй төгсөж чадсан. Хамгийн гол нь, алтан үеийнхэн болох багш нар маань бүгдээрээ “Чи одоо аягүй хөөрхөн Чио Чио Сан дуулж чадна, эсвэл концертны дуу дуулж чадна. Тийм учраас нэг жил огт рок поп дуулахгүйгээр дуурийн хоорт ор” гэдэг байлаа. Тэр үед манай СУИС-д урлагийн алтан үеийн Пүрэвдорж агсан, Загдсүрэн агсан, Найдалмаа багш, Жамьянжав багш болон миний багш МУГЖ О.Ичинхорлоо гээд дандаа сүрдмээр, биширмээр, үнэн сэтгэлээсээ зааж сургадаг мундаг багш нар хичээл заадаг байсан нь үнэхээр бахархмаар санагддаг. БАГШ, ЭМЧ НАР АЖИЛ ХАЯЖ, ГУДАМЖИНД ЖАГСААД БАЙДАГ, УРЛАГИЙНХАН БОЛ ХЭЗЭЭ Ч ТЭГЖ ЯВДАГГҮЙ... -Сургуулиа төгсөж, мэргэжлийн урлагт хөл тавьж байсан тэр үеэ одоотой харьцуулахад ямар санагдаж байна вэ? -Одоо дэлхий глобалчлагдаад манай урлагийн ертөнц маш хурдацтай урагшилж байгаа гэж би хэлнэ. Намайг оюутан байхад ч, сургууль төгссөний дараа ч ийм олон телевиз, FM байгаагүй. Хамгийн анхны FM 102,5 гэхэд 1995 онд, анхны дуу бичлэгийн “Сонор” студи 1997 онд нээгдэж байсан. Түүнээс өмнө бид нар айлын гал тогоонд хоолоо хийж байхад нь, яг дуусах гэж байна чимээгүй байж байгаарай гэж гуйж байгаад л, гурван минутад нэг ч бадаг алдахгүй дуулж дуугаа бичүүлдэг тийм л цаг үе байсан. Заримдаа айлын орцонд хүлээж сууж байгаад, нэг шанс олдонгуут нь бичлэгээ хийлгэнэ. Тэгж л явж, хөгжиж ирсэн. Энэ хугацаанд тохиолдсон бэрхшээлүүдэд шантрахгүйгээр олон жил явж байж би энэ урлагийн ертөнцийг мэдэрсэн болохоор, хэнээс ч хараат биш продакшн хийе гээд нөхөртэйгээ хамтарч Prosound’s студээ байгуулаад гуравдахь жилдээ үйл ажиллагаа явуулж байна. Олон жил дуулсан, яг энэ тогоонд буцалж явсан хүнийхээ хувьд урлаг соёлоо хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулъя гэж боддог. Яагаад гэвэл, рок поп бол маш залуу урлаг. Залуучууд маань хий дэмий хайран цаг заваа алдчихвий гээд сэтгэл өвдөөд байдаг юм. Өнөөдрийн байдлаар монголд студи бол ашиггүй байгууллага. Бид нар хүнд дарамтан дор ажлаа явуулдаг. Гэсэн хэдий ч энийгээ зогсоохгүй үргэлжлүүлээд, шинээр олон олон хамтлаг дуучдыг гаргаж ирэхийн төлөө ажиллаж байна. Тэгээд ч урлагийн ертөнцөд олон хүнийг гаргаж ирэхэд тусалж байх нь үүрэгт ажил маань юм болов уу гэж би боддог. -Энэ хугацаанд хэдэн удаа бие даасан тоглолт хийж, хичнээн цомог гаргаж, хэр олон шагнал авч байснаа тоймлон хэлбэл? -1998 оноос эхлээд дууны клипээ цацаад, 2000 онд хамгийн анхныхаа бие даасан тоглолтоо “Одиссей” нэртэйгээр циркт хийж байлаа. Хоёр дахь бие даасан тоглолтоо “Нисч ирсэн дурлал” нэртэйгээр UB паласт 2007 онд хийж, 200 гаруй уран бүтээлч оролцсон том тоглолт болсон. Энэ тоглолтынхоо дараа сар хагасын хугацаанд Монгол орныхоо бүх аймагт аялан тоглолт хийж, олон хүнтэй биечлэн уулзаж, санал хүсэлтийг нь сонсож, хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаа явуулж, маш олон хүний сэтгэл шингэсэн бэлгийг хүлээн авч, ард түмний дуучин гэдгээ мэдрэн, шинэ санаа бодлоор цэнэглэгдсээр ирж байлаа. Нийтдээ 9 цомог, нэг DVD гаргасан. Ардын дууг бол 2001 оноос эхлэн дуулж, 2010 онд өөрийн дуулсан ардын дуугаар цомог гаргаж байлаа. Сая наадмаар дөрвөн эмэгтэй дуучинтайгаа хамтран тавуулаа дуулсан “Миний Монгол” дуугаараа клип хийлгэж олон нийтэд хүргэлээ. Ер нь өнгөрсөн хугацаанд би нийт 100 гаруй шагнал, өргөмжлөл авсан юм байна лээ. Монгол Улсын Гавъяат жүжигчин, Алтан гадас одон, Соёлын тэргүүний ажилтан цол, тэмдэг, Гранпри гэсэн томоохон шагналуудаасаа бусдыг нь студидээ авчирсан байгаа. 2000 оны Пентатоникоос “Рок-поп хөгжмийн шилдэг дуучин”, 2003 онд “Шилдэг этник зохиомж” шагналыг авч, 2001 онд Олон улсын гранпри шагналын эзэн болсон. 2002 онд Азийн наадамд тусгай шагнал, Буриад улсад болсон наадамд хоёрдугаар байрын шагналыг нь авч байлаа. 2002 онд кино, жүжгийн дуу дуулж эхэлсэн. “Бооцоо” жүжгийн дуу маань хүмүүст маш их хүрсэн учир, клипэнд тоглосон үйл явдлыг миний бодит амьдрал хэмээн ойлгосон эмэгтэйчүүд намайг олон нийтийн газарт таарахаараа таньж, зарим нь өрөвдөж байгаагаа илэрхийлдэг байсан гээд бодохоор, урлаг хүмүүст хичнээн их нөлөөтэй болох нь мэдрэгддэг юм. 2006 он хүртэл би 7 тэмцээнд улс эх орныхоо нэрийг гаргаад, 2006 онд болсон тэмцээнд гранпри авч, Монголын маань далбааг олон бүжигчин нуруун дээрээ үүрээд бүжиглэж, Монголын дуучин гранпри авсан гэдгийг харуулаад, төрийн дуулал эгшиглүүлж байсан нь одоо ч сэтгэлд тодхон байдаг. Олон уралдаан тэмцээнд оролцож, монголынхоо соёл урлагийн хөгжлийг үзүүлж, таниулж байлаа. 2007 онд Тайваньд болсон үзэсгэлэнгийн үед долоо хоногийн туршид миний концерт тоглогдож, цомгоо борлуулж байсан. Нэг ч үг мэдэхгүй хэрнээ монгол гэж бахархсан олон хүн ирж надтай уулзаж байсан нь сайхан дурсамжийг үлдээсэн. - Дуучин хүнийхээ хувьд нийгмийн өмнө хүлээсэн үүргээ хамгийн тод мэдэрсэн үе танд хэзээ тохиолдож байсан бэ? - Анх Divas Mongolia 2006 тоглолтыг зохион байгуулахад дуулж, шилдэг таван эмэгтэй дуучны нэгээр тодорсны дараа хамгийн анх ийм мэдрэмж төрж байлаа. Дараа нь орон даяар аялан тоглолт хийж байхдаа би “Ер нь шилдэг дуучин хүн гэдэг зүгээр нэг дуучин төдийгүй нийгмийн зүтгэлтэн байх ёстой юм байна. Хүмүүнлэгийн ажил хийх ёстой юм байна. Залуу үедээ үлгэр дуурайл өгөх ёстой юм байна. Ямар нэг гоё чухал зүйл заавал хийх ёстой юм байна. Хүмүүсийг зөв амьдрах замд нь оруулахад нөлөөлөх ёстой юм байна” гэж толгойдоо маш тодоор бичиж авсан. Ийм учраас би студи байгуулаад, багшлаад, олон ажил амжуулаад явж байна. Би бас урлагтаа их олон жил үнэнч явж, урлагийнхаа төлөө зүрх минь цохилж явдаг. Дууныхаа төлөө шантралгүй явж байсан хорин жилийн маань хөдөлмөр, дуу бичлэгийн студи байгуулаад монголынхоо урлагт бодитой хувь нэмэр оруулсан гээд хөдөлмөр зүтгэлийг маань үнэлсэн болов уу. Одоо урлагийг үнэлэх үзэгчид байхгүй, мэдрэмж байхгүй энэ хэцүү үед урлагийн төлөө явна гэдэг нь золиос байдаг. Үнэхээр тэр хэцүү үед үнэнчээр зүтгэж байгаад нь урлагийнхныгаа үнэлэх ч ёстой юм. Бас нэг зүйлийг онцлоод хэлэхэд, багш, эмч нар ажил хаяад гудамжинд жагсаад байдаг. Урлагийн хүн бол хэзээ ч тэгж явдаггүй. Байхгүй, болохгүй зүйлсээ нууж хааж, болж бүтэж байгаа юм шиг явж чаддаг. Тэгсэн хэрнээ олон түмнийхээ дунд сайн сайхан уур амьсгал өгөх гэж тэмүүлдэг гэдгийг ард түмэн маань ойлгоосой. ТЭР ҮЕИЙН МОНГОЛД ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭНИЙ ТЭМЦЭЭН ХОЛ САНАГДДАГ БАЙСАН БОЛ, ОДОО ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭНД ХҮРТЭЛ ХӨДӨЛМӨРЛӨХ БОЛОМЖ БИДЭНД БАЙНА -Таны сүүлийн үед хийсэн хүмүүнлэгийн ажлууд, хандивын тоглолтууд тань хүүхдийн сайн сайхны төлөө чиглэгдэж байгаа нь анзаарагдаж байна. Энэ талаар ямар томоохон ажлыг санаачилж байгаа вэ? - 2010 онд хүүхдийн дууны цомог гаргаж, 2011 онд Хүүхдийн ордонд хандивын тоглолт хийсэн. Цомгийнхоо орлого, бас найз нөхдийнхөө хандиваар Эх нялхасын эмнэлэгт амьсгалын гурван аппарат авч бэлэглэсэн юм. “Алтанцэцэгээ, чиний авч өгсөн аппаратаар маш олон хүүхдийн амь нас аврагдаж байна” гэж хэлэхэд нь надад их сайхан байдаг. Энэ сайн үйлс маань үргэлжлээд явж байгаа. Энэ жилийн хувьд бас 6 сарын 1-нд олон улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр тоглолт хийж, цаашид Хүүхдийн сувилал байгуулъя гэсэн зорилготойгоор төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Миний хувьд ч ид залуу байснаа дунд үедээ орчихсон, мэргэжлийн болоод сэтгэл зүйн хувьд ч гэсэн бэлтгэгдчихсэн, цаашдаа хийж бүтээх олон ажил өмнө маань харагдаж байгаа нь бас их бахархалтай санагддаг. Энэ сайхан нэр төр, алдар гавъяа, авсан шагнал энэ бүгдийгээ цааш нь хариуцлагатай, нэр төртэйгөөр авч явна гэдэг миний хувьд бол том зам нээгдэж байгаа хэрэг гэж бодогдож байна. Миний эргэн тойрны найзууд их олуулаа. Тэд нар маань ч гэсэн надаар бахархаж, миний хийсэн хүмүүнлэгийн ажлыг дэмжиж, ар талд маань баталгаа болж зогсдогт нь би найз нартаа талархаж явдагаа хэлмээр байна. -Та гэр бүлээ танилцуулна уу? -Манай нөхрийг Сүхбуян гэдэг. “Бластмон фактурн групп” ХХК-ийн захирал. Саяхан намайг гавъяат авахаас долоо хоногийн өмнө Монголын ОУ-ын ТББ-аас манай гэр бүлийг “Манлай гэр бүл”-ээр өргөмжилсөн юм. Манай хүн ерөөсөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гардаггүй. Харин энэ шагналд их ач холбогдол өгч, хамт очиж шагналаа гардан авсан. Бид 18 жилийг хамтдаа өнгөрөөж, хоёр хөөрхөн хүүхэдтэй болжээ. Хүү гуравдугаар анги, охин маань гурван настай. Миний амжилт, ололт бүхэн гэр бүлийн маань ойлголцол, дэмжлэгтэй салшгүй холбоотой гэж би хэлнэ. -Таны хамгийн ойрын үед биелүүлэхсэн гэж бодож яваа мөрөөдөл тань юу вэ? -Одоо урлаг ч бас хурдтай хөгжихгүй бол, хүмүүс тэр тавхан минутын төлөө ямар их цаг зарцуулагдаж байгааг үнэлэхгүй, үзэнгүүтээ дараагийнхийг нь нэхдэг тийм нийгэмд бид амьдарч байна. Иймд залуучуудаа бас олон зүйлд сургах хэрэгтэй болов уу. Урлаг гэдэг хатуу үедээ үнэхээр хатуу байж чаддаг. Цаг хугацаа их хурдан өнгөрдөг юм байна. Тийм учраас “Та нар аливаа зүйлийг голохгүйгээр хийх ёстой, хичээх ёстой. Тэр үеийн монголд дэлхийн хэмжээний тэмцээн хол санагддаг байсан бол, одоо дэлхийн хэмжээнд хүртэл хөдөлмөрлөх боломж бидэнд байна” гэж би залуустаа хэлэх дуртай. Манай студи залуусын авьяасыг дэмжих чиглэлээр цөөнгүй ажлуудыг хийж байна. Тухайлбал, Total music, Coca-Cola ХХК-иас зохион байгуулдаг Coke’n beat амьд хөгжмийн наадамд шалгарсан оролцогчдын шинэ дуу бичлэг болон дууны найруулгыг хийж хамтран ажиллаж ирлээ. Энэ наадмын өнгөрсөн жилийн ялагч Compass хамтлаг Asian beat наадмын шилдэг хоолойгоор шалгарсан бол, энэ жилийн Coke’n beat-ийн ялагч UFO хамтлаг Сингапурт 11 сард болох Asian beat-д оролцохоор бэлтгэж байгаа нь гүйцэтгэгч Admax агентлаг буюу Мөнхсайхан ахын маань зохион байгуулсан ажлын үр дүн, бидний бахархал юм. Түүнчлэн өнгөрсөн онд Making The band-2 наадмыг 25-р суваг телевизтэй хамтран зохион байгуулж, шалгарсан Extacy хамтлагийг манай студиэс урлагийн ертөнцийн өрсөлдөөнд бэлтгэж, хамтран ажиллаж байна. Мөн SBN телевизтэй хамтран зохион байгуулсан “Манай аялгуу” дууны наадам зэрэг тодорхой амжилтад хүрээд байгаа төслүүдээ дурьдаж болно. Залуучууд яаж бор зүрхээрээ гарч ирж байгааг харахаар дэмжмээр санагддаг. Манай студи дээр залуус бэлтгэлээ хийж байна гэдэг бол бас л их сайхан нэр төрийн хэрэг. Иймд цаашдаа их гоё урлагийн сургууль нээхсэн гэж боддог нэгэн мөрөөдөл надад бий. Гараа сайн бол бариа сайн гэгчээр хийх зүйл их байгаа. -Таны дараагийн бие даасан тоглолт хэзээ болох вэ? -Төрийн шагнал хүртсэний дараахан олон хүн утасдаж, “Алтанцэцэгээ чи бол том дуучин, уран бүтээл хийгээрэй, тоглолт хийгээрэй” гээд хэлж байсан нь сайхан санагдаж байлаа. Хүмүүсийн итгэл, хайр хүндэтгэлийг дааж явна гэдэг их чухал. Ирэх намар 10 сард бие даасан гурав дахь том тоглолтоо хийхээр төлөвлөж байна. Шинэ уран бүтээлийг үзэгчдэд хүргэнэ гэдэг амаргүй зүйл. Тэр тусмаа энэ том цол хүндэтгэлийг авсан учраас хүмүүс ихийг хүлээж байгаа. Рок поп маань өөрөө шаардлага өндөртэй урлаг. Тайз, гэрэл, өнгө төрх, оролцох уран бүтээлчид гээд олон зүйлийг бэлдэж байна. Би поп дуучин попоо дуулна. Уянгын дуунууд ч дуулна. Дуурь, уянгын дуу, амьд хөгжимтэй дуу, багт наадмын гэсэн дөрвөн хэсгээс бүрдсэн тоглолт хийнэ. Удахгүй шинэ клипнийхээ зураг авалтыг хийхээр Солонгос улсыг зорих гэж байна. Дуучин хүний сэтгэл гэдэг тэр чигээрээ дуу байдаг гэж би хэлэх дуртай. Тэгээд ч урлагийн ертөнцөд гарсан бүтээлүүд бол нэгэн цаг үеийн түүх байдаг учир, түүхээ эргээд нэг харахад зөв бичсэн байх юмсан гэж боддог. -Ярилцлагынхаа төгсгөлд, Урлагт дөнгөж хөл тавьж буй залуустаа хандаж хэлэх үгийг тань сонсъё? -Урлаг гэдэг их айл өөрөө агуу том ертөнц. Тэр агуу ертөнцөд орж байгаа залуучууд хэзээ ч битгий шантарч байгаасай. Хүсэл мөрөөдөлдөө жижиг гэлтгүй бүгдийг уусгаж, зүрх сэтгэлдээ шингээж ажиллаарай. Тэгж байж л амжилтад хүрнэ. -Танд уран бүтээлийн улам их амжилтыг хүсье! Ярилцсан Ц.ОЮУНЧИМЭГ 2012-07-25, Улаанбаатар хот

Нэг саналын үнэ цэнэ

2012.07.20 “Ардын намынханд саналаа өгчихлөө, мөнгө нь тэгээд хаана байгаа юм бэ? Хоёрдугаар арван жилийн заалны цаад талд...” Энэ бол миний санамсаргүй сонссон яриа. Өвөрхангай аймгийн төвд, УИХ-ын сонгуулийн 10 дугаар тойргийн 95 дугаар хэсгийн хорооны гадна буюу тус аймгийн цорын ганц цэцэрлэг, сургуулийн цогцолборын гадаа, 2012 оны 6 сарын 28-ны өдрийн 14 цаг 25 минутын үед 2 эрэгтэй, нэг эмэгтэй гурван залуугийн хооронд болсон ярианаас дэвтэртээ товч хэлбэрээр буулган авсан өгүүлбэрүүд маань юм. Би тэр үед хэсгийн хороон дээр АН-ын ажиглагч хийж, сэтгүүл зүйн ажилдаа хэрэг болохуйц бодит ажиглалтуудыг хайж зогсох тэр мөчид ийм зүйл яах ийхийн зуургүй болоод өнгөрсөн хэрэг. Тэр дороо тус аймгийн АН-ын штабын хуульчдын багийн ахлагч Мөнхжаргалтай холбогдож энэ тухайгаа мэдээлсэн боловч ногоон, цагаан өнгийн хувцастай эдгээр залуусыг хоёрдугаар арван жил рүү явах замд нь улаан өнгийн машин тосон авч суулгаад, бөхийн өргөөний баруун талын замаар хурдлан одсон юм. Ийнхүү би араас нь авсан үл танигдах зурагтай, санамсаргүй сонссон яриагаа дэвтэртээ буулгасан тэмдэглэлтэй л үлдсэн билээ.  Миний бие сонгуулийн сурталчилгааны ихэнхи хугацаанд тус аймагт байж, АН-аас нэр дэвшигч Д.Зоригтын сурталчилгааны багт нь ажилласан юм. Ажиглагч хийх албан үүрэг надад байгаагүй ч, би өөрийн сониуч занд хөтлөгдөн ажиглагчаар бүртгүүлсэн байлаа. Ажиглагч хийгээд суухад, санал тоолох машины ойролцоо очоод зогсож байхад тухайн сонгогч аль намын нэр дэвшигчид саналаа өгсөн болохыг баримжаагаар тодорхойлж болохоор байсныг энд хэлэх нь зүйтэй болов уу. 95 дугаар хэсгийн хороон дээр саналаа өгч байсан өвөрхангайчуудын олонхи нь саналын хуудсаа дэлгэж харуулах шахам барьж, бараг л аль намд саналаа өгснөө харуулж байгаад машинд хийгээд байгаа дүр зургийг би анхандаа гайхан ажиглаж байлаа. Сонгуулийн хэсгийн хорооныхны эсрэг талын эгнээнд суусан ажиглагч нарын зүгт харвал, Ардын намын ажиглагчид тасралтгүй бичлэг хийж суугаа харагдана. Бусад намынхан хааяа нэг фото зургийн аппаратаар зураг авахаас хэтрэхгүй, дэвтэртээ тэмдэглэл хөтөлж, сонгуулийн хэсгийн хорооныхон, итгэмжлэгдсэн бүртгэгч нарын үйл ажиллагаанд хяналт тавьж, ээлжлэн орж гарч байх аж.  Сонгогчдын хувьд ихэвчлэн гэр бүлээрээ болон ганц нэгээрээ ирж, үе үе бөөнөөрөө орж ирэх үед нь оочер үүсч байлаа. Ийнхүү бөөнөөрөө орж ирсэн хүмүүс аль намд саналаа өгч байгааг баримжаалахаар, би дахин санал тоолох машины ойролцоо очиж зогслоо. Тэд команд авсан мэт МАН-ын нэр дэвшигчдэд саналаа өгч байгаа нь ажиглагдав. “Арай ч дээ, ийм баймааргүй юм” гэсэн бодол надад төрж, би энэ сэтгэгдлээ нүүрэн дээрээ ил харагдуулахгүйг хичээн зогсож байлаа. Ингээд хүмүүсийг ажиглаж эхлэв. Миний гайхшийг барсан тэдний ихэнхи нь үнэхээр ядуу зүдүү хүмүүс болох нь анзаарагдав. Дургуйцэхээсээ илүү өрөвдмөөр, жигшихээсээ илүү ойлгохыг хичээх хэрэгтэй хүмүүс аж. Харин бие даасан, хэнээс ч хараат бус болов уу гэмээр залуус, дунд болон ахмад насныхан ихэвчлэн АН-д, зарим нь бусад намуудад саналаа өгч байх нь ажиглагдлаа. Сонгуулийн санал хураалт явагдаж дуусахад санал тоолох автомат машины дүнг шууд хэвлэн гаргаж, хэн ямар санал авсан болох нь тодроод ирэв. Техникийн хөгжил гэдэг үнэхээр хөдөлмөр хөнгөвчилдөг аж. Сонгуулийн санал хураалтын дүн тэр дороо гараад ирэх нь үнэхээр таалагдлаа. Тэр ч байтугай санал огт тэмдэглээгүй болон буруу тэмдэглэсэн хүчингүй хуудас хэд байгаа нь хүртэл бичигдээд гараад ирэх юм. Ингээд санал тоолох 2 машины дүнг нэгтгэж, нам эвслийн нэр дэвшигч бүрийн хувьд тус бүр хоёр тоо нэмээд л эцсийн дүн хэсгийн хороон дээр гарч, бидэнд дүнг принтерлээд өгөх нь тэр. Нам, эвсэл бүрийн хүсэлтийн дагуу санал тоолох машины скайнердсан саналын хуудасны зургуудыг бүгдийг нь СД-нд хуулаад өгөв. Ингээд л хэн ямар санал авсан, принтерлэж гаргасан хуудас үнэн эсэхийг хянаж тоолсон ч болохоор мэдээлэлтэй болоод авах юм. Гайхалтай. Тооллогонд эргэлзэх зүйл алга. Харин сонгогчийн санал юу болж хувирав даа гэсэн бодол толгойд эргэлдсээр.   СОНГУУЛИЙН ДАРАА.. Өнөөдөр өвөрхангайчууд УИХ-д төлөөлөлгүй байна. Учир нь үнэмлэхүй ялалт байгуулсан гээд байгаа МАН-ын нэр дэвшигчид сонгогчдын саналыг худалдан авах зорилгоор мөнгө, эд бараа тараасан нь хууль зөрчсөн үйлдэл болжээ гэсэн шүүхийн шийдвэр гарсан байна.  Ийм ч учраас тэдний нэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн баригдаагүй. Энэ бүхнийг нэг тийш нь шийдэх үүрэгтэй хүмүүс бол УИХ-ын сонгуулийн 10 дугаар тойргийн хороо. Гэвч тэд өнөөг болтол энэ асуудлыг авч хэлэлцэхээс зайлсхийж ирлээ. Энэ хугацаанд МАН-ын нэр дэвшигчдийн мөнгө, эд бараа тараасан үйлдлийн тухай мэдээлэл өгсөн, хэвлэлд ярьсан Өвөрхангайн иргэдийг дарамталж, хавчин гадуурхаж байна гэсэн сураг дуулдах болжээ. Үзэж харснаа үнэн бодитоор нь мэдээлэх эрхгүй дарангуйллын нөхцөл байдал Өвөрхангайд бий болжээ хэмээн ойлгогдохуйц мэдээллүүд ар араасаа чих дэлссээр л байна.  Хэдхэн хоногийн өмнө аймгийн засаг дарга нь өөрөө нийслэлд ирж, хэвлэлийн бага хурал хийлгэж, АН-ын хоёр нэр дэвшигчийн тухай буруу ташаа мэдээллийг түгээж байгаа харагдах юм..? Миний анзаарснаар тус аймагт намаар ялгаварлах, намчирхах хандлага газар авч, МАН-ын гишүүн л биш бол хүн биш гэсэн статуст дэндүү ойртож очсон нөхцөл байдал үүсчээ. Аймгийн хэмжээнд ядуурал ихтэй, ажлын байр нэмэгдсэн хэдий ч хүн амын өсөлтийн хурдаа гүйцдэггүй, залуус нь хөдөө орон нутгаасаа дайжиж хот бараадах сонирхолтой болсон гээд тэр сайхан газар нутаг, цэцэглэн хөгжиж буй аймаг нь эзгүйрэх вий дээ гэсэн болгоомжлол төрж байсан.  Өвөрхангай аймгийн төв миний анх очиж байсан 2007 он, дараахан нь очсон 2009 онтой харьцуулшгүй хурдацтай хөгжсөн байлаа. Зам харилцаа, барилга байгууламж, бүтээн байгуулалтын ажлууд үнэхээр сайн хийгдсэн учир аймгийн төвийг хотын хэмжээнд харагдуулах нь бахархмаар. Гэвч нутгийн зарим залуустай ярилцаж үзэхэд, сургуулиа төгсөөд хотод л үлдэнэ дээ гэх нь харамсалтай сонсогдож байв. Аймгийнх нь хаа сайгүй хэт намчирхсан уур амьсгал ноёлж, МАН-д элсэхгүй л бол ажлын байргүй үлдэнэ гэх айдас улам нэмэгдсээр байгаа нь Өвөрхангайн залуусыг нутаг орноосоо дайжихад хүргээд байна уу гэж бодогдож байсныг нуух юун.  Сонгуулийн сурталчилгааны үед ухуулагч нартай уулзахад, Арвайхээрийн нэгэн багийн засаг дарга “Газар өгнө, гэр өгнө” гэж хүмүүсийн өргөдлийг аваад МАН-ын сурталчилгааг хийгээд яваад байна гэсэн гомдол яригдаж байсан юм. Тэр үед АН-аас нэр дэвшигч Д.Зоригт, Г.Батхүү нар өмнөх дөрвөн жилд хийсэн УИХ-ын гишүүний ажлаа тайлагнаж, Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийг сонгогчдод ойлгуулахын тулд тусгайлан илтгэл бэлтгэж, ихээхэн ач холбогдол өгч байсансан. Гэтэл энэ бүхэн огт хэрэггүй байсан гэж үү? Сонгогчид юу ч сонирхохгүй, ойлгохгүй, тараасан материалыг нь уншихаа больчихсон юм бол ийм зүйлд мөнгөө зарцуулах, зарцуулах тухай хууль батлах нь хэр оновчтой вэ. Ер нь хуулийн хүрээнд хуулиа хэрэгжүүлэн ажиллах нь тийм буруу зүйл гэж үү гэсэн эцэс төгсгөлгүй асуултууд хөвөрсөөр..   СОНГОГЧИЙН ЭРХ БА АЖИГЛАГЧ УИХ-ын Сонгуулийн тухай шинэ хуулинд ажиглагчийн эрхийг илүү нээлттэй тусгаж, мэдээлэл цуглуулах, баримтжуулах төхөөрөмжөөр “Шүдээ хүртэл зэвсэглэх” боломжийг нь олгосон. Гэвч энэ бүхэн сонгогчийн эрхэнд хэрхэн нөлөөлж байна вэ? Сонгуулийн дараа сонсож байхнээ, Өвөрхангайн иргэдийг МАН-ын багийн дарга нь “айлгасан” сурагтай. “Тэр автомат машин гэдэг чинь хэн гэдэг сонгогч, хэнд ямар санал өгч байгааг бүгдийг нь бичээд авчихдаг юм. Тэгээд ч манай хүмүүс та нарын ямар санал өгч байгааг хараад, бичлэг хийгээд сууж байгаа. Бид бүгдийг нь шалгачихна. Газартай, ажилтай байж, гэртэй болъё гэж бодож байгаа бол МАН-ын нэр дэвшигчид болон намд нь саналаа өг..” гэхчлэн янз бүрээр ухуулж, нарийн учрыг нь мэдэхгүй иргэдийн сонгох эрхэнд халдсан юм байна. Тийм ч учраас миний ажигласан сонгогчид аль намд санал өгснөө харуулаад, дараа нь машинд хийгээд байгаа нь анзаарагдсан аж. Тийм ч учраас МАН-ын ажиглагчид саналаа өгч байгаа сонгогчдыг тасралтгүй дүрс бичлэгээр авч баримтжуулж байсан юм байна.  Сонгуулийн санал хураалтын үйл явцыг ажиглах эрхтэй ажиглагч нь баримтжуулах хэрэгслээ ашиглахдаа сонгогчийн эрхэнд халдахгүй байх нөхцлийг бий болгох боломж байсан уу? Мэдээж, хамгийн түрүүнд сонгогчийн боловсролыг дээшлүүлэх, мэдээллээр хангах ажлыг эрчимтэй явуулах нь үр дүнгээ өгөх байсан. Улаанбаатарт энэ ажил хангалттай сайн хийгдэж, айл бүрийн үүдэнд СЕХ-ны тараах материалыг скочоор бэхлэн тогтоосон байхыг нь би нүдээр харж байлаа. Гэтэл орон нутагт сонгогчийн боловсролд чиглэсэн мэдээлэл түгээх сонирхол нь ч байсангүй юу даа.  Сонгогчийн хувьд хараат бусаар саналаа өгөх боломж байсаар байтал, санал тоолох машинд уншиж буй хуудас нь хэн хэрхэн саналаа өгснийг давхар уншдаг хэмээн ташаа ойлгуулсан нь саналын дүнд ийнхүү нөлөөлжээ гэж ойлгож болохоор байна. Гэтэл үнэн хэрэг дээрээ итгэмжлэгдсэн бүртгэгч дээр бүртгүүлж, саналын хуудсаа авахад л хувийн мэдээлэл хэрэгтэйгээс бус, саналын хуудсан дээр хувь хүний мэдээлэл байхгүй, тэр ч байтугай номер дугаар байхгүй нэгэн ижил форматтай гэдгийг хэлээд өгөх хүн байгаагүй бололтой.  Ингэхэд сонгогч гэж хэн юм бэ? Мөнгө, эд бараа өгөхөөр л саналаа өгчихдөг төлбөрийн хэрэгсэл, автомат машин юм уу? Аль эсвэл хараат бусаар чөлөөт сонголтоо хийх эрхтэй иргэн хүн үү? Иргэн хүний сонголтод хэн, юу, хэрхэн, яаж нөлөөлдөг юм бол? Өнөөдрийн миний өгсөн нэг санал энэ амьдралд маань, нийгэмд маань ямар ач тустай вэ? Энэ тухай бодож үзэхэд тэгтлээ оройтоогүй байна.     Ц.ОЮУНЧИМЭГ 2012 оны 5 сарын 30-наас 7 дугаар сарын 19, Өвөрхангай аймаг, Улаанбаатар хот

Уншсан: 99|More Sharing ServicesТүгээх|Share on facebookShare on twitterShare on printShare on email

Жаргасан гэж үү дээ, БИД?

2012.05.16 “Энхбаярыг байхад...” гэдэг хэллэг моодонд орох цаг болжээ. Энхбаярын тухай мэдээ уншигдаж, Энхбаярыг харуулсан нэвтрүүлгийг хүн үзэж байгаагаас үзвэл, тэрээр эдийн засгийн ашиг тусыг хэвлэлийнхэнд авчирч буй нэгэн чухал объект болсон нь илт. Энхбаярыг өрөвдсөн, хайрласан үг ч хаа сайгүй дуулдах болж. Монголчууд бид угаасаа л сайхан сэтгэлтэй, өр нимгэн хүмүүс билээ. Уг нь би Энхбаярыг хувь хүнийх нь хувьд ойлгож, бас өрөвдөөд байдаг юм. Анх хичнээн сайхан залуу их улс төрд орж ирсэн билээ. Мөрөн дээгүүрээ пиджакаа тохсон, нүүр дүүрэн инээмсэглэлтэй, эрч хүчтэй алхсан сайхан залуу байв. Ирсэн цагаасаа эхлэн төрийн гурван өндөрлөгийн суудалд ээлж дараалан “заларсаан”. Гэтэл ердөө арван жилийн дараа “өвгөн” төрхөндөө орж, арай ч дээ, даанч дээ гэмээр болчимгүй үгсийг амнаасаа унагаснаар төрийн тэргүүний суудлаа өгч байв. Гэвч чухам тэр үеэс л түүний ухаарал эхэлсэн болов уу. Оройтсон бороо усархаг, оройтсон хайр хүчтэй байдаг жамаар Энхбаяр гэнэт ард түмэндээ, Монгол Улсдаа хайртайгаа мэдэрсэн байж. Бас ямар их буруу зүйл хийж байснаа ч ойлгосон болов уу гэмээр зүйлсийг хэвлэлд ярьж, улмаар 2011 оны эхээр “шинэ” МАХН-ын дарга болсон билээ. Тэр үнэхээр бүхнийг ойлгосон байж ч болох талтай. Би түүнийг 7 сарын 1-ний шийдвэрт нь, яг шууд буруутгачихаж чаддаггүй юм. Буддист, бурхан шашны ажилд онцгой идэвхи санаачлага гаргадаг энэ хүнээс таван хүний амь насыг хороож, хэд хэдэн хүнийг шархдуулах тушаал өгөгдсөн гэж төсөөлж чаддаггүй болоод л тэр. Уг нь энэ тухай жинхэнэ үнэнийг нь ярих гэж байсан чинь... гэж “бодогдохоор” үйлдлийг бас гаргасан гэдэг ч, энэ тухай бүгд ярьж байгаа учир сонин биш. Харин Энхбаярын од болон гялалзаж, Монголын эзэн хаанаар өргөмжлөгдөж явсан “сайхан” цагийг нь дурсая. Дандаа л муу юм яриад байлтай нь биш. Монгол хүн амны билгээрээ гэдэг дээ. Энэ хүнд чинь бас жинхэнэ “STAR” болж байсан үе бий юм шүү. Уг нь 1992 онд анх УИХ-ын гишүүнээр сонгогдож, Соёлын сайдаар ажиллаж байсан юм билээ. Тэр үеийг нь би төдийлэн сайн санадаггүй юм. Харин 1997 оны нөхөн сонгуулиар УИХ-ын гишүүнээр сонгогдож, УИХ дахь МАХН-ын бүлгийн дарга болоод, Засгийн газрыг огцруулна хэмээн чанга дуугарч эхэлсэн үеэс нь би түүнийг олноос ялгаж таньдаг болсон. Энхбаяр тун удалгүй МАХН-ын дарга болж, 2000 оны сонгуулиар намаа ялуулж, мөн оны 7 сард Монгол Улсын Ерөнхий сайд болж байсан юм. Цахилгаан дайн гэдэг шиг, гэрлийн хурдаар дэвшсэн байгаа биз? Н.Энхбаярыг Ерөнхий сайд байхад манай улсын иргэд, амьдрал сайхан байгааг телевизийн дэлгэцнээс л үздэг байлаа. Нэг л их баяр жаргалтай Ерөнхий сайд маань амьдрал улам сайхан болж байгааг ганцаараа мэдрэн, түүнийгээ ярьж, хэвлэлийн хуудаснаа өдөр бүр, телевизээр бол цаг тутамд гардаг байсан юм. Монголын Үндэсний телевизээр зөвхөн эрх баригч намын гишүүд ярих эрхтэй байсан тэр жилүүдэд, Н.Багабанди гэдэг Ерөнхийлөгчтэй байгаагүй бол, чухам юу болох байсныг бүү мэд. Тэр үед хоёр дахь удаагаа сонгогдоод байсан ерөнхийлөгч маань ард түмнийхээ талд байж, цөөнхийн үгийг сонсдог байсан нь, жирийн иргэд биднийг аз түшсэн хэрэг байв. Тэрхүү он жилүүдэд орон нутгийн санхүүгийн эрх мэдэл бүрмөсөн хумигдаж, социализмын үеийн төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн зарчмаар бүхнийг нэг гарт төвлөрүүлээд, Сангийн сайдаар нь өнөөгийн УИХ-ын гишүүн Ч.Улаан ажиллаж байлаа. 2000-2004 оны хооронд болсон эдийн засаг, улс төрийн үйл явдлуудыг эргээд санахаар их сонин санагддаг юм. “ОХУ-д төлөх Их өрийг гэнэт нэг өдөр төлөөд баахан хүн телевизийн камерийн өмнө уйлцгаасан, Бат-Үүл баривчлагдсан, Баабарыг баривчлах шахсан, сэтгүүлчдийг бороохойдсон, шөнөөр баривчилсан, заримыг нь хорьсон, жагсаал цуглааныг хүчээр тараасан, хориглосон, бас УИХ-ын гишүүн, АН-ын дэд дарга Л.Гүндалайг Олон улсын хүний эрхийн хуралд явах гэж байхад нь хүч хэрэглэн баривчилсан” гээд зах зухаас нь хальт дурьдвал нэг иймэрхүү. Тэр үед Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүйн сайдаар нь өнөөгийн ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдорж ажиллаж байсан юм. Хэрвээ тэр он жилүүдэд Л.Гүндалай гэдэг шинэхэн гишүүн УИХ-ын чуулганы нээлт бүрийг /чуулганы нээлтийг орон даяар шууд дамжуулдаг/ үймүүлж, дарангуйлал тогтох гээд байгааг янз бүрийн лоозон, плакат өргөж сануулдаг байгаагүй бол, монголын улс төрд юу болж, энэ бүхэн чухам юугаар төгсөх байсныг хэлэхэд хэцүү. Ямар ч байсан тэр он жилүүдэд тийм хүмүүс байж, ийм үйл явдлууд болж өнгөрсөн нь бодит түүх билээ. Өнөөгийн хүмүүст энэ бүхэн хошин шогийн тоглолт шиг л санагдана гэдгийг би ойлгоно оо. Гэхдээ л тэр үед нөгөө сайхан ардчилал, зах зээл гэдэг цээж тэнийлгээд байсан мэдрэмж, боломж бүхэн маань хумигдаж, ард иргэд нь айдас түгшүүрт автаж эхэлсэн нь үнэн юм. Албан тушаалын наймаа, танил тал, төрийн албанд орж гэнэт баяжих “дон”, намд элсэж дарга болох “хобби” гээд хувь хүний хөгжлийн асуудалд юу эс тохиолдсон гэж бодно. Зарим хүмүүс “сайхан ч цаг байж дээ” хэмээн санаа алддаг гэсэн. Улс орны хөгжил юм хойно сайн муу бүгд зэрэгцэн өрнөж, хөгжил дэвшил болон хөгжлийг хойш татсан алхамууд аль аль нь нэг дор явагдаж байв. МАХН гэдэг улс төрийн нам дахин “манлай нам” болж, социализмын үеийн дуунууд “хит” болж байлаа. Ардчилсан нам гэдэг “өөр” нам байгаа шүү гэдгийг сануулдаг нь Гүндалай. Түүнийг тойроод ардчиллынхан бөөгнөрнө. Нэг иймэрхүү л үйл явдал өрнөсөөр дөрвөн жилийг ардаа орхисон доо. Тэр он жилүүдэд, би Энхбаярт их дургүй байсан юм. Ганцаараа жаргаад байсан болохоор нь атаархсан байх л даа. Харин нэг удаа түүнийг их өрөвдөж билээ. Манай ерөнхий сайд англи хэлийг Их Британид сурсан учир өөртөө жигтэйхэн итгэлтэй байсныг нь би яаж мэдэх вэ дээ. Тийм ч учраас “Дойче Велле” телевизийн нэг нэвтрүүлэгт оролцохдоо англиар ярилцлага өгсөн хэрэг байх. Гэвч тэр ярилцлагыг нь үзэж байхдаа, герман эрийн өмнө сандарч тэвдэн, асуусан асуултад нь эг магхийн хариулж суугаа улсынхаа ерөнхий сайдыг би үнэн сэтгэлээсээ өрөвдөж байсан юм. Монгол хүн учраас л тэр. Тэгээд, еэ бурхан минь, манай улсын дараа дараагийн удирдагчид ийм хэцүү байдалд дахин бүү ороосой хэмээн чин сэтгэлээсээ бодож сууснаа санаж байна. Манай улсын бүх амьдрал дөрвөн жилээр төлөвлөгдөж, бүх ажил ердөө дөрвөн жилийн хугацаанд хийгддэг учир, удалгүй дараагийн сонгууль болсон. 2004 оны сонгуулиар МАХН өмнөх дөрвөн жилд эзэмшиж байсан 72 суудлынхаа бараг талыг ардчилсан хүчнийхэнд алдав. Ийнхүү эвслийн засгийн газар байгуулагдсанаар Энхбаяр УИХ-ын дарга болж, хууль тогтоох дээд байгууллагын дарга хэмээх эрхэм сэнтийд заларсан билээ. Төрийн гурван өндөрлөгийн хоёр дахь албан тушаалдаа ороод жил орчим болсны дараа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөж, нүүрний баясгалан муутай нөхдүүдийг ядах юмгүй ялав. Ингээд улсын ерөнхийлөгч болон өргөмжлөгдөж, хамгийн өндөр сэнтийд заларсан юм. Тасралтгүй төрийн өндөрлөгт байж, ямагт улсын хааны дайтай эрх мэдэлд байна гэдэг хэн хүнд тохиох нь ховор боломж. Гэхдээ л түүнд тохиосон юм. Энэ бүхэн хувь заяа юу, аль эсвэл бодлого уу? Энэ бүхнийг өнөөдөр шууд дүгнэхэд эрт байна. Дахиад ямар ч баримт дэлгэгдэх юм билээ. Бид үүнийг мэдэхгүй шүү дээ. Ямар ч байсан монголчуудынхаа амьдралаас тасарч, тусгай хамгаалалтад тусгаарлагдаж, эрх мэдэлд умбасан амьдрал нь түүнд сайныг авчирсангүй бололтой. Бидэнд ч бас, түүний эрх мэдэлтэй байсан он жилүүд нь жаргал авчраагүй юм. Тэрээр төрийн өндөр албан тушаалаа өгөхийн өмнө яалаа даа. 7 сарын 1 хэмээх монголын түүхэнд хараар бичигдсэн үйл явдал болсон. Аз болж монголын тамирчин алтан медаль аваагүй бол, бас Элбэгээ ялалт байгуулж Ерөнхийлөгч болоогүй бол... гээд олон хүн ярьдаг юм билээ. Өнөөдөр энэ бүхнийг эрэгцүүлээд үзэхээр, Энхбаярын үед “Жаргасан гэж үү дээ, Бид” хэмээн бодогдох нь харамсалтай. Гэхдээ энэ үг зөвхөн Энхбаярт хамаатай үг биш юм. УИХ-ын гишүүд, Засгийн газрын гишүүд бүгд л дөрвөн жилийн ажлаа тайлагнаж байна. Өөрсдийгөө “Олон жил парламентад суусан, тулхтай төрийн түшээ” хэмээн өргөмжилж буй тэд, эрх мэдэлд байхдаа иргэд сонгогчид биднийгээ жаргаасан билүү? Тэд бидний төлөө яг юу хийсэн юм бэ? Бидний амьдралд хэрэгтэй ямар хууль санаачилж, ямар асуудлын шийдлийг гаргаж ирэв? Тэд шийдвэр гаргахдаа улс орноо, хүн ардаа бодож байв уу? Энэ талаар бүгдээрээ сайтар тунгаан бодож, тэдний ажлыг дүгнэх цаг нь болжээ. Ирэх дөрвөн жилд ямар нийгэмд амьдрахаа, хэнд итгэхээ, хэнийг дэмжиж санал өгөхөө бид өөрсдөө шийддэг баймаар байна. Монгол хүн бүр шинэ сонголтоо өөрөө хийж, шинэ амьдралаа хүссэнээрээ байгуулах эрхтэй билээ. Ц.ОЮУНЧИМЭГ 2012 оны 5 дугаар сарын 16, Улаанбаатар хот

Уншсан: 1810|More Sharing ServicesТүгээх|Share on facebookShare on twitterShare on printShare on email